ماده ۳۰۰- در صورت تعدد ورثه هر یک از آنها می‌توانند از دادگاه درخواست تقسیم سهم خود را از سهم سایر ورثه بخواهند

ماده ۳۰۱- ولی و وصی و قیم هر وارثی که محجور باشد و امین غائب و جنین و کسی که سهم‌الارث بعضی از ورثه به او منتقل شده است و همچنین موصی له و وصی راجع به موصی به، در صورتی که وصیت به جزء مشاع از ترکه شده باشد حق درخواست تقسیم را دارند.

ماده ۳۰۲- نسبت به درخواست تقسیم مرور زمان جاری نیست و کسانی که ذیحق درخواست تقسیم همه وقت می‌توانند این درخواست را بنمایند.

ماده ۳۰۳- هر گاه یکی از ورثه متوفی غایب مفقود‌الاثری باشد که وکیل نداشته و درخواست تقسیم اموال متوفی بشود بدواً برای غائب امین معین می‌شود و بعد تقسیم به عمل می‌آید.

ماده ۳۰۴- درخواست تقسیم باید کتبی و مشتمل بر امور زیر باشد:

نام و مشخصات درخواست کننده و متوفی.

ورثه و اشخاص دیگری که ترکه باید بین آنها تقسیم شود و سهام هر یک.

ماده ۳۰۵- پس از وصول درخواست، هر گاه دادگاه محتاج به توضیحاتی باشد درخواست کننده را احضار نموده و توضیحاتی که لازم است از او می‌خواهد.

ماده ۳۰۶- دادگاه برای رسیدگی به موضوع درخواست تعیین جلسه نموده و درخواست کننده و اشخاص ذی نفع را احضار می‌نماید.

ماده ۳۰۷- درخواست کننده تقسیم می‌تواند زمینه‌هائی برای تقسیم ترکه تهیه نموده و به دادگاه تسلیم نماید در این صورت مراتب در احضاریه نوشته شده و تذکر داده می‌شود که مراجعه به زمینه‌های نامبرده در دفتر دادگاه مانعی ندارد.

ماده ۳۰۸- وقت رسیدگی باید طوری معین شود که فاصله بین ابلاغ احضاریه و روز دادرسی کمتر از ده روز نباشد.

ماده ۳۰۹- اشخاص ذی نفع می‌توانند در دادگاه حاضر شده به تراضی قراری راجع به مقدمات تقسیم یا طرز تقسیم اموال بگذارند. در این صورت دادگاه صورت مجلسی مشتمل بر قرارداد نامبرده تنظیم می‌نماید.

ماده ۳۱۰- هر گاه یک یا چند نفر از اشخاص ذی نفع در تنظیم قرارداد مذکور فوق شرکت نداشته و رضایت خود را اظهار ننموده باشند دادگاه نتیجه تصمیمی را که مربوط به شخص غائب است به او اعلام می‌نماید با ذکر اینکه می‌تواند در ظرف مدت معینی در دفتر دادگاه حاضر شده و به قرارداد مراجعه نموده و رضایت یا عدم رضایت خود را اعلام دارد.

ماده ۳۱۱- در اخطار مذکور در فوق قید می‌گردد هر گاه شخص غائب در مدت معینه در دفتر حاضر نگردد و یا رضایت و عدم رضایت خود را اظهار نکند بر طبق قرار مذکور در ماده ۳۰۹ قضیه حل خواهد شد.

ماده ۳۱۲- هر گاه شخص غائب در اثر عذر موجهی حاضر نشده باشد و درخواست وقت جدیدی نماید تا رضایت و عدم رضایت خود را اعلام دارد دادگاه وقت جدیدی برای او معین خواهد نمود.

ماده ۳۱۳- در صورتی که تمام ورثه و اشخاصی که در ترکه شرکت دارند حاضر و رشید باشند به هر نحوی که بخواهند می‌توانند ترکه را مابین خود تقسیم نمایند لیکن اگر مابین آنها محجور یا غائب باشد تقسیم ترکه به توسط نمایندگان آنها در دادگاه به عمل می‌آید.

تقسیم ترکه+وکیل+درخواست

ماده ۳۱۴- در صورتی که ورثه تراضی در بهای اموال غیر منقول مورد درخواست تقسیم ننمایند اموال نامبرده باید توسط کارشناس ارزیابی شود و اموال منقول در صورتی ارزیابی می‌گردد که به ارزیابی در موقع تحریر ترکه به جهانی نتوان ترتیب اثر داد. ترتیب انتخاب کارشناس و مقررات راجع به کارشناس که در آئین دادرسی مدنی مقرر است در تقسیم رعایت می‌شود.

ماده ۳۱۵- کارشناس باید بهای اموال مورد درخواست تقسیم و قابل قسمت بودن و یا قابل قسمت نبودن آنها را معین و سهام را تعدیل نماید. کارشناس باید برای ارزیابی اموال، بهای روز ارزیابی را در نظر بگیرد.

ماده ۳۱۶- تقسیم طوری به عمل می‌آید که برای هر یک از ورثه از هر نوع اموال حصه‌ای معین شود و اگر بعضی از اموال بدون زیان قابل قسمت نباشد ممکن است آن را در سهم بعضی از ورثه قرارداد و برابر بهای آن از سایر اموال در سهم دیگران منظور نمود و اگر تعدیل محتاج به ضمیمه پول به اموال باشد به ضمیمه آن تعدیل می‌شود.

ماده ۳۱۷- در صورتی که مالی اعم از منقول یا غیر منقول قابل تقسیم و تعدیل نباشد ممکن است فروخته شده بهای آن تقسیم شود.

ماده ۳۱۸- در صورتی که بعضی از ورثه مدیون متوفی باشند ممکن است دین را در سهم خود آنها قرار داد.

ماده ۳۱۹- در صورتی که پس از تعدیل سهام ورثه به تعیین حصه تراضی ننماید سهام آنها به قرعه معین می‌شود.

ماده ۳۲۰- در موردی که تقسیم از طریق قرعه انجام می‌گردد باید جلسه‌ای که برای قرعه معین شده به اشخاص ذی نفع اطلاع داده شود و اگر بعضی از اشخاص نامبرده حاضر نشوند دادگاه بخش به درخواست اشخاص حاضر اقدام ه قرعه و تعیین سهام می‌نماید.

ماده ۳۲۱- هر گاه یکی از ورثه غائب یا محجور باشد برای غائب و محجور امین یا قیم معین و پس از آن تقسیم به عمل می‌آید.

ماده ۳۲۲- پس از تمام شدن تقسیم، دادگاه صورت مجلسی تنظیم نموده و در آن مقدار ترکه و سهم هر یک از وراث و آنچه برای تادیه دیون و اجراء وصیت منظور شده تصریح می‌نماید.

وکیل تقسیم ترکه

بعد از فوت مورث ، اموال او به وراثش منتقل می شود . برای این که وراث بتواند سهم خود را تملک کنند ، ابتدا لازم است ورثه مشخص شوند و میزان سهام هریک نیز مشخص شده و سپس اموال بین آن ها تقسیم شود . یا به اصطلاح عمل تقسیم ترکه انجام شود .

گواهی انحصار وراثت :

برای مشخص شدن ورثه و میزان سهام آن ها ، گواهی انحصار وراثت تنظیم می شود که در حال حاضر ، صدور آن در صلاحیت شورای حل اختلاف است . در خصوص گواهی انحصاروراثت باید موارد زیر را مورد بررسی قرار داد :

الف ) اشخاصی که می توانند تقاضای گواهی انحصار وراثت کنند :

1-وراث

2- اشخاص ذینفع غیر از وراث

1-طلبکار از متوفی

2- وصی : در مواردی که تعیین وارث برای تنفیذ و اجرای وصایای متوفی لازم است

3- موصی له : از جهت جهت حقی که به موصی به پیدا می کند . و تنفیذ وصیت مزبور از سوی وراث لازم است .

4- اشخاصی که مالی از ترکه به وسیله وراث متوفی به آن ها انتقال یافته است .

ب) آثار گواهی انحصار وراثت :

تصرف در ترکه

ج) اعتراض به گواهی انحصاروراثت :

اگر به ضرر وارث یا اشخاص ذینفع باشد ، این اشخاص می تواند به آن اعتراض کنند .

ترکه :

منظور از ترکه ، دارایی مثبت می باشد . دارایی عبارت است از اموال عینی ، منفعت ، طلب وکلیه حقوق مالی . اما از این دارایی ، فقط دارایی مثبت به ورثه می رسد و دیون متوفی به ارث نمی رسد ، مگر این که مال از متوفی به جا مانده باشد و بتوان آن دیون را از آن اموال پرداخت کرد . و در واقع باید قبل از تقسیم ترکه نسبت به پرداخت دیون اقدام کرد . البته در صورتی که ورثه حاضر به پرداخت دیون طلبکاران باشند ، طلبکاران نمی توانند عین ترکه را مطالبه کنند .

-دیه به ارث می رسد . ضرر و زیان هم قابل مطالبه است .

-دیون موجل حال می شود .

– هرنوع مالی ممکن است باشد . عین معین و کلی  ، منفعت حقوق وابسته به اموال و حقوق معنوی

مرجع صالح برای تقسیم ترکه :

در حال حاضر ، در صورتی که هنوز ترکه تقسیم نشده باشد ، دادگاه آخرین اقامتگاه متوفی صالح است .

وضعیت متوفایی که وارث او معلوم نیست و متوفای اوارث :

برای این حالت ، مدیر ترکه جهت اداره ترکه تعیین می شود .

امور راجع به ترکه :

تصفیه ترکه : منظور از تصفیه ترکه ، تعیین دیون و حقوق متوفی و ادای دیون او و نیز اخراج مورد وصیت از ترکه است .

تصفیه ترکه به تقاضای هریک از ورثه و وصی متوفی انجام می شود . تصفیه ترکه در دادگاه و توسط مدیر تصفیه منصوب از طرف دادگاه و با نظارت دادگاه و یا وصی انجام می شود .

پس از ادای دیون ، نسبت به تحریر ترکه اقدام می شود . وصول مطالبات و جمع آوری و حفظ اموال و عواید آن و فروش اموال ضایع شدنی و به طور کلی اداره اموال مزبور به عهده مدیر تصفیه است.

پس از تحریر ، مدیر تصفیه ، ورثه ، طلبکاران و سایر اشخاص ذینفع را دعوت می کند و دیون وابسته به ترکه را ادا می کنند . اصولا فروش اموال متوفی به وسیله مدیر تصفیه باید از طریق مزایده انجام شود .

دیونی که لازم است قبل از تقسیم ترکه ادا شود :

1-هزینه کفن و دفن و تجهیز و سایر هزینه های ضروری

2- دیون وابسته به اعیان ترکه : مانند دین دارای وثیقه . که بعد از کفن و دفن ، مقدم بر سایر هستند .

3- سایر دیون :

1-حقوق خدمه و کارگران

2- مطالبات اشخاص که مال آن ها به عنوان ولایت یا قیمومیت تحت اداره متوفی بوده

3- طلب پزشک و دارو فروش

4- نفقه زن و مهریه

5- دعوای طلب از میت و دعوای طلب میت : علیه ورثه یا وصی مطرح است . در مورد متوفای بلا وارث ، دعوا علیه مدیر ترکه مطرح می شود .

بحث مهر و موم ترکه :

در صورتی که ما ترک ، مال مشاع باشد و یا طلبی علیه متوفی مطرح باشد که مستند به سند رسمی یا حکم دادگاه باشد ، در صورتی که طلب دارای وثیقه و تامین نباشد ، می توان بحث مهرو موم ترکه را مطرح کرد . مهر و موم ترکه برای حفظ و تشخیص وضعیت مالی متوفی و موصی له و طلبکاران مطرح می شود .

وضعیت ورثه در فرض قبول یا رد ترکه :

1-قبول ترکه :

الف) قبل از تحریر ، بدون قید و شرط : مسئول پرداخت تمام دیون هستند . اعم از این که دارایی بیش از دیون باشد یا کمتر از آن .

-قبول ترکه ممکن است به طور صریح و از راه تنظیم سند رسمی یا عادی انجام شود و یا ضمنی ، یعنی از راه انجام دادن عملیاتی که در ترکه کاشف از قبول آن باشد . مانند بیع و صلح .

ب ) به شرط تحریر ترکه : مسئولیت ورثه به میزانی است که در صورت تحریر نوشته شده

2- رد ترکه : در حکم ترکه بلا وارث است .

-بعد از انجام این مراحل بحث تقسیم ترکه مطرح می شود . در بحث تقسیم ترکه ابتدا باید به توضیح بحث قواعد مهم ارث بپردازیم.

قواعد مهم ارث :

1-انحصارمنشاء ارث به سبب و نسب

2- اصل وراثت نزدیک تر ( طبقات سه گانه ارث )

3- چگونگی تقسیم ترکه ( تقسیم به فرض ، رد و قرابت )

4- کاهش سهم دختر و دخترها ، خواهر و خواهرهای ابوینی و ابی در صورت کمبود ترکه نسبت به سهام

5- رد زیادی ترکه نسبت به جمع فروض به صاحبان فرض

6- وراثت بر اساس قائم مقامی

7- محزوم بودن خویشاوندان ابی با وجود خویشاوندان ابوینی در طبقه دوم و سوم

8- فرض بودن ارث خویشاوندان مادری در طبقه دوم و سوم و نیز خواهر و خواهرهای ابوینی و ابی و قرابتی بودن ارث سایر خویشاوندان این دو طبقه

9- دو برابر بودن سهم مذکور نسبت به سهم اناث در اولاد و خویشان ابوینی و ابی و مساوی بودن آن ها در خویشاوندان امی طبقه دوم و سوم

10- فرضی بودن ارث زوج و زوجه

برای دریافت مشاوره حقوقی ملکی توسط 1 به صفحه فوق مراجعه نمایید.