در این مطلب به موضوع حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی از منظر اسلام اشاره شده است. شما می توانید در صورت نیاز به مشاوره حقوقی رایگان از طریق راههای ارتباطی با ما در تماس باشید .
حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی از منظر اسلام
1تاریخچه حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللى
در دوران کهن، دولتها سعى در حل و فصل اختلافات خود داشتند، ولى مهمترین روشى که آنها براى حل اختلافات شان به کار مىبردند، استفاده از جنگ بود و تا مدتها نیز در حقوق بین الملل مجاز شمرده مىشد و بعضى از دانشمندان جنگ را یک پدیده طبیعى در صحنه بین الملل مىدانستند.
به دلیل خسارتهاى زیاد ناشى از جنگ، توسل به زور به مرور زمان مطرود شد و کشورها سعى کردند اختلافات شان را از طرق مسالمت آمیز حل و فصل نمایند. تلاشهاى زیادى در باب توسل به شیوههاى مسالمت آمیز براى حل و فصل اختلافات بین المللى صورت گرفتهاند، ولى تلاش جدّى اولیه و فراگیر در سطح جهانى را باید در کنفرانسهاى لاهه و پس از آن یافت.
1کنفرانسهاى 1899 و 1907 صلح لاهه
کنفرانسى با پیشنهاد نیکولاى دوم، تزار روسیه، براى خاتمه دادن به توسعه روز افزون تسلیحات و صلحى پایدار براى عموم در 29 ژوئیه 1899 تشکیل شد. کشورها ضمن استقبال از این کنوانسیون، موافقت کردند تا در صورت بروز اختلافات، پیش از آن که به جنگ متوسل شوند تا آن جا که امکان دارد، خواستار وساطت دولت‌هاى ثالث گردند و ایجاد یک کمیسیون تحقیق بین المللى براى کشف حقایق از جمله مصوبات این کنوانسیون بود. البته هرگونه تلاش براى حاکمیت اجبارى با شکست مواجه شد.
کنفرانس 1907 صلح لاهه بیشتر براى رفع برخى نارسایى‌ها در کنوانسیون 1899 لاهه بود. کنوانسیون سوم لاهه با فراهم شدن مقدمات جنگ جهانى اول، توفیقى نیافت و مجموع کنفرانسهاى صلح لاهه توافق آغازین جامعه ملل براى تدوین حقوق و شیوههاى مسالمت آمیز حل اختلافات بودند.
1میثاق جامعه ملل
در مقایسه با کنوانسیونهاى لاهه، میثاق جامعه ملل گامى به جلوتر بود. طبق مواد 12 تا 15 میثاق، حفظ صلح و امنیت بین المللى و جلوگیرى از تجاوز و شیوههاى مسالمت آمیز حل اختلافات بینالمللى از جایگاه ویژهاى برخوردار است. در جهت تحقق حفظ صلح و جلوگیرى از توسل به زور، کشورهاى عضو مکلف شدند اختلافات خود را از طریق حکمیت و رسیدگى قضایى و یا از طریق دپیلماتیک و سیاسى حل و فصل نمایند در همین زمینه،درسال1930 دیوان دایمى دادگسترى بین المللى وجود آمد. البته در میثاق جامعه ملل هم توسل به زور ممنوع نشده بود.
1منشور ملل متحد و فواید
یکى از اسنادى که تاکنون در تاریخ مدون بشریت تهیه شده و مورد قبول قریب به اتفاق کشورهاى جهان قرار گرفته، منشور ملل متحد است که از جمله مهمترین اهداف آن حفظ صلح و امنیت بینالمللى و همکارى‌هاى بین المللى است که در ماده 1 منشور به آن اشاره شده:
طبق ماده 2 بند 3 منشور، کلیه اعضا اختلافات بین المللى خود را با وسایل مسالمت آمیز به طریقى که صلح و امنیت بین المللى و عدالت را به خطر نیندازد، حل خواهند کرد. ماده 2 بند 4 توسل به زور را ممنوع کرده و به سبب اهمیتى که موضوع حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللى داشته، فصل ششم را به آن اختصاص داده اند.
در ماده 33 منشور شرح داده شده که طرفین هر اختلاف را که ادامه آن ممکن است حفظ صلح و امنیت بین المللى را به مخاطره افکند، باید قبل از هر چیز از طریق مذاکره، میانجیگرى، سازش، داورى و رسیدگى قضایى و مراجعه به مؤسسات و یا ترتیبات منطقه اى و یا سایر وسایل مسالمت آمیز به انتخاب خود، حل نمایند.
تأکید منشور ملل متحد به حفظ صلح و حل و فصل اختلافات از راه‌هاى مسالمت آمیز با توجه به مواد منشور کاملا مشخص است و در این منشور، توسل به زور منع شده. مجمع عمومى سازمان ملل تاکنون با صدور قطعنامه‌هایى بر این مهم تأکید کرده است.
در صورت نیاز به 1 می توانید در هر ساعت از شبانه روز با دفتر حقوقی تهران وکیل تماس حاصل فرمایید. همچنین می توانید به منظور دریافت 1 در ساعات غیر اداری از طریق راه های ارتباطی موجود در وب سایت اقدام فرمایید. همچنین می توانید در صورت نیاز نسبت به دریافت مشاوره حقوقی ار طریق واتساپ نیز اقدام فرمایید.
حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی از منظر اسلام
1ماهیت اختلافات بین المللى و انواع آن
هرگونه اختلاف نظر بین کشورها را نمى‌توان یک اختلاف بین المللى دانست. به همین دلیل، باید با مفهوم دقیق اختلافات بین المللى آشنا شد تا با اختلافات داخلى مشتبه نشوند. بنا بر بند 3 ماده 2 در صورتى که اختلاف جنبه بین المللى داشته باشد، دولتها موظف به حل اختلافات از طریق مسالمت آمیز مى‌باشند. اما اختلافاتى که موضوع آن در صلاحیت داخلى دولت هاست، دولت تعهدى ندارد که آنها را از طریق مسالمت آمیز حل کند.
دیوان دایمى بین المللى دادگسترى در قضیه مارو ماتیس، اختلاف بین المللى را به صورت ذیل تعریف مى‌کند: اختلاف بین المللى عبارت از عدم توافق در مورد موضوع حقى و یا یک واقعیت و یا تضاد در دیدگاه‌هاى حقوقى و یا منافع بین دو شخص است.
در این تعریف، چهار رکن وجود دارند که با مشخص شدن آنها، تعریف واضح‌تر مى‌شود:
رکن اول: عدم توافق در موضوع حقى، مثل حق حاکمیت درباره الجزایر سه گانه که مورد اختلاف بین ایران و امارات مى‌باشد و هر یک از دو دولت آن را متعلّق به خود مى‌داند.
رکن دوم: عدم توافق در یک واقعیت: یعنى اختلاف باشد در وقوع امرى، مثل اختلاف در آغازگر جنگ به همان گونه که هر یک از دو کشور ایران و عراق دیگرى را در آغازگر جنگ معرفى مى‌کردند.
رکن سوم: تضاد در دیدگاه‌هاى حقوقى مثل تضادى که بین اسرائیل و سازمان ملل درباره شخصیت حقوقى سازمان ملل وجود دارد. کنت برنادوت به عنوان میانجى بین کشورهاى عرب و اسرائیل در سرزمین‌هاى اشغالى به دست اسرائیلى‌ها کشته شد و سازمان ملل ادعاى غرامت کرد. اسرائیل گفت: سازمان ملل، که ادعاى غرامت کرده است، شخصیت حقوقى ندارد از این رو، نمى‌تواند ادعاى غرامت کند. فقط کشور متبوع آن شخص مى‌تواند ادعاى غرامت کند. در مقابل این نظریه حقوقى، نظریه مشورتى سازمان ملل از دیوان دادگسترى قرار دارد که قایل به وجود شخصیت حقوقى براى سازمان ملل براى انجام اهداف و وظایف خود است.
رکن چهارم: تضاد در منافع دو شخص: تابعان حقوق بین المللى در ابتدا کشورها بودند و بعداً سازمان‌ها و جدیداً افراد را هم به عنوان تابعان حقوق بین الملل مى‌دانند. در رکن چهارم، بیشتر دولتها مطرح هستند. البته سازمان‌ها هم جایگاه ویژهاى در اختلافات بین المللى دارند، ولى افراد هنوز به عنوان طرف در اختلافات بین المللى مطرح نیستند.
اختلافات بین المللى از حیث ماهیت به دو دسته تقسیم مى‌شوند: اختلافات حقوقى و اختلافات سیاسى.
اختلافات حقوقى به اختلافات مربوط به حق موجود یا مسائل مربوط به تفسیر و اجراى آن گفته مى‌شود. تعریف دیگرى که میتوان گفت این است: مناقشات حقوقى، مناقشاتى هستند که در آن اطراف دعوا در مورد اجرا و یا تفسیر حق موجود با یکدیگر اختلاف نظر دارند. اختلافات سیاسى تعارض منافع و تضاد میان موضوعات حقوق بین الملل در مورد تغییر و اصلاح حق موجود هستند.
در بعضى از تعاریف، اختلافات سیاسى را به طور کلى به اختلافاتى اطلاق کردند که از طریق حقوقى قابل حل نباشند. البته چنین نیست که اختلافى فقط جنبه حقوقى یا فقط جنبه سیاسى داشته باشد، عموماً اختلافات داراى دو جنبه هستند.
1روش‌هاى حل اختلافات سیاسى
براى حل اختلافات سیاسى، نمى‌توان از روش‌هاى حقوقى استفاده کرد. بلکه باید از روش‌هاى سیاسى سود جست. عمده روش‌هاى مطرح براى حل این اختلافات، عبارتند از: مذاکره مساعى جمیله، میانجیگرى، تحقیق و سازش.
مذاکره از رایج‌ترین شیوههاى سیاسى حل مسالمت آمیز اختلافات بین المللى است و نخستین گام و مقدمه توسل به دیگر روش‌هاى حل مسالمت آمیز مى‌باشد. حتى پس از وقوع جنگ بین دو کشور، مذاکره اهمیت زیادى دارد. در ماده 33 منشور ملل متحد، مذاکره به عنوان اولین طریق حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللى ذکر شده است.
حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی از منظر اسلام
مذاکره از مؤثرترین روشها است و از انعطاف بسیارى برخوردار مى‌باشد. البته تأثیر آن در صورتى است که طرفین اختلاف مایل به رفع اختلاف باشند و نیروهاى سیاسى آنها تا حدى برابر باشد. در غیر این صورت، در مذاکرات سیاسى، کشورهاى ضعیف دست خوش امیال و نظرات کشورهاى بزرگ و قوى قرار مى‌گیرند.
جهت دریافت مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید از وکلای مجموعه تهران وکیل استفاده کنید. وکلای مجموعه تهران وکیل آماده‌ی خدمت‌رسانی به شما مشتریان عزیز و گرامی می‌باشند و هدف آنها جلب رضایت و اعتماد شماست و سعی دارند با به کارگیری دانش و تجربه خود، مطلوب‌ترین نتایج را برای پرونده‌ی شما حاصل کنند؛ پس با اطمنیان خاطر وکلای مجموعه تهران وکیل را انتخاب کنید.
جدول خلاصه: حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی از منظر اسلام
| مفهوم | روشها | مبانی اسلامی |
|---|---|---|
| صلح و مصالحه در روابط بینالملل از دیدگاه اسلام | مذاکره، میانجیگری، داوری، توافق | عدل، قسط، احسان، مصلحت |
| اهمیت اجتناب از جنگ و خشونت | استفاده از مکانیسمهای حل و فصل مسالمت آمیز | آیات و روایات مرتبط با صلح و دوستی |
| نقش دیپلماسی و گفتگو در حل اختلافات | تلاش برای رسیدن به توافق و تفاهم مشترک | رعایت حقوق بشر و احترام به کرامت انسانی |
| لزوم رعایت عدالت و انصاف در حل اختلافات | ارجاع اختلافات به مراجع صالحه و بیطرف | امر به معروف و نهی از منکر در سطح بینالمللی |
| ترویج فرهنگ صلح و گفتگو در جهان | همکاری بین المللی برای حل مسالمت آمیز اختلافات | مفهوم امت واحده و برادری اسلامی |
پرسش و پاسخ متداول
سوال: چه مبانی اسلامی در حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی نقش دارند؟
مبانی اصلی شامل عدالت، قسط، احسان، مصلحت، رعایت حقوق بشر و کرامت انسانی، و آیات و روایات مرتبط با صلح و دوستی است. اسلام بر اجتناب از جنگ و خشونت و تلاش برای صلح تاکید دارد.
سوال: از چه روشهایی میتوان برای حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی از منظر اسلام استفاده کرد؟
روشهای مختلفی از جمله مذاکره مستقیم، میانجیگری توسط طرف ثالث بیطرف، داوری توسط مراجع صالحه و توافق طرفین قابل استفاده هستند. اسلام بر اهمیت گفتگو و تفاهم تاکید دارد.
سوال: نقش دیپلماسی اسلامی در حل و فصل اختلافات بین المللی چیست؟
دیپلماسی اسلامی بر اساس اصول و ارزشهای اسلامی، به دنبال حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات از طریق گفتگو، مذاکره و احترام متقابل است و تلاش میکند تا صلح و ثبات در جهان را برقرار کند.
سوال: آیا اسلام خشونت را در روابط بین الملل مجاز می‌داند؟
به طور کلی خیر. اسلام خشونت را به عنوان آخرین راه حل و در شرایط خاص دفاع مشروع می‌پذیرد، اما همواره بر حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات و اجتناب از جنگ و درگیری تاکید دارد.
نتیجه گیری و سخن نهایی
حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی از منظر اسلام، موضوعی حیاتی برای ایجاد صلح و ثبات در جهان است. با بهره‌گیری از روشهای مختلف و با تکیه بر مبانی ارزشمند اسلامی مانند عدل، قسط و احسان، میتوان به راه‌حل‌های پایدار و عادلانه‌ای دست یافت. ترویج فرهنگ صلح و گفتگو و همکاری بین المللی بر اساس اصول اسلامی، نقش کلیدی در کاهش تنش‌ها و ایجاد جهانی عاری از خشونت و جنگ دارد. اهمیت دیپلماسی اسلامی در این زمینه غیر قابل انکار است.
بدون دیدگاه