انواع خیار فسخ

در این مطلب به موضوع انواع خیار فسخ اشاره شده است. شما می توانید در صورت نیاز به مشاوره حقوقی رایگان از طریق راههای ارتباطی با ما در تماس باشید .

انواع خیار فسخ

تعریف خیار

خیار به مفهوم اختیار و قدرت زایل نمودن عقد است اگر چه در قانون مدنی خیار تعریف نشده است؛ اما وضعیت حقوقی موجد حق فسخ در معاملات را «خیار» می گویند؛ بنابراین، کسی که دارای «خیار» است از هر نوع، با هر شرایطی حق فسخ قرارداد و معامله لازم را دارد خیارات از جهات مختلف قابل تقسیم هستند که ما در ذیل خیارات را از جهت زمان اعمال تقسیم بندی می کنیم:

۱.خیارهای فوری؛

۲. خیار با زمان معین.

الف) خیارهای فوری

۱.خیار رؤیت: این خیار در ماده ۴۱۰ قانون مدنی پیش بینی شده است: «هرگاه کسی مالی را ندیده و آن را فقط به وصف بخرد، بعد از دیدن اگر دارای اوصافی که ذکر شده است نباشد مختار می شود که بیع را فسخ کند یا به همان نحو که هست قبول نماید.» به عنوان مثال اگر فرد فرشی را به عنوان فرش دست بافت بخرد؛ ولی بعد از رؤیت معلوم شود فرش دست بافت نیست خریدار حق فسخ دارد؛ اما اگر وصف اساسی و ذاتی مورد معامله با چیزی که توصیف شده متفاوت باشد معامله باطل است.

انواع خیار فسخ

۲. خیار رؤیت: اگر خریداری به اعتماد رؤیت سابق خود اقدام به معامله نماید و بعدأ معلوم شود که مورد معامله فاقد اوصاف سابق بوده، اختیار فسخ دارد که به این خیار، خیار رؤیت می گویند. این نوع خیار صرفا در مورد عین معین و در حکم عین معین جاری است در مورد بیع کلی خیار رؤیت و تخلف از وصف جاری نخواهد بود.

۳. خیار غبن: مقصود از این نوع خیار آن است که یکی از متعاملین مبلغی بسیار بالاتر از ارزش واقعی مبیع به فروشنده پرداخت نماید یا بایع به ثمن بخس مال خود را واگذار کند برای اعمال خیار غبن فاحش بودن و غیر قابل اغماض بودن شرط است همچنین لازم است که مغبون از قیمت عادله روز آگاه نباشد و اگر نه خیار غبن قابل اعمال نیست این خیار ساقط نمی شود حتی به پرداخت تفاوت قیمت مگر با رضایت مغبون.

۴.خیار تدلیس :تدریس عملی است که سبب فریب طرف معامله می‌شودقصد فریب دادن م‌وثر در مقام نیست،برای اعمال خیار تدلیس صرف فریب خوردن طرف معامله کفایت می کند.

۵. خیار عیب: این نوع خیار فسخ به جهت معیوب بودن مبیع برای مشتری ایجاد می شود و مشتری مختار است بین قبول مورد معامله معیوب یا اخذ خسارت یا فسخ معامله.

لازم به ذکر است در صورت نیاز به 1 می توانید در هر ساعت از شبانه روز با دفتر حقوقی تهران وکیل تماس حاصل فرمایید. همچنین می توانید به منظور دریافت 1 در ساعات غیر اداری از طریق راه های ارتباطی موجود در وب سایت اقدام فرمایید و همچنین در صورت نیاز نسبت به دریافت مشاوره حقوقی ار طریق واتساپ نیز اقدام فرمایید.

انواع خیار فسخ

برای اعمال خیار عیب چه شرایطی باید باشد؟

۱. معامله از نوع معاملات معوض باشد مانند بیع؛

۲. مشتری جاهل به عيبت باشد؛

3. عیب مخفی و موجود در زمان عقد باشد.

بنا به منطوق ماده ۴۲۴ قانون مدنی عیب زمانی مخفی محسوب می شود که مشتری در زمان انعقاد عقد جاهل به آن باشد اعم از اینکه عیب واقعا مخفی بوده باشد یا مشتری متوجه آن نشود در هر حال اگر مشتری تغییری در مبیع ایجاد کند یا آن را منتقل نماید خیار ساقط می شود و صرفا حق دریافت ارش دارد.

۶. خیار تبعض صفقه: این نوع خیار زمانی به وجود می آید که عقد بیع نسبت به قسمتی از مبیع باطل شود در این صورت مشتری حق خواهد داشت نسبت به قسمت دیگر معامله را فسخ نماید یا قبول کند در هر حال اگر قسمتی از بیع قبول شود نسبت به قسمت دیگری که باطل شده است ثمن مسترد خواهد شد.

۷. خیار تخلف از شرط: این نوع اختیار ناشی از شروط ضمن عقد است که ممکن است طرفین بنا به مصالح خود در ضمن عقد بگنجانند در حقوق ایران سه نوع شرط قابل تعریف است:

انواع خیار فسخ

خیار تخلف از شرط چند نوع شروط دارد؟

الف) شرط فعل: در عقد شرط می شود که یکی از متعاملین یا شخص ثالثی از عملی خودداری نماید یا کاری را انجام دهد.

ب) شرط صفت معامله: به شرط داشتن کیفیت یا کمیت مشخصی انجام شود؛

ج) شرط نتیجه: معامله به شرط تحقق امری در خارج انجام می شود؛

به نظر می رسد شرط فعل یکی از مشکل ترین مواردی است که موجر حق فسخ دارد؛ چرا که اگر مشروط عليه اقدام به انجام فعل ننماید یا از فعلی که مقرر شده خودداری نیند مشروط له باید برای اجبار وی در راستای اجرای ماده ۲۳۹ قانون مدنی به حاکم رجوع کند و در صورت عدم امکان اجبار حق فسخ خواهد داشت.

در شرط صفت معامله به شرط وجود صفتی خاص در مورد معامله به لحاظ کمی یا کیفی انجام میشود؛ مثلا، مشتری در خرید ماشین شرط می کند که به شرط بیرنگ بودن خریداری می نماید در صورتی که ماشین رنگ داشته باشد مشتری حق فسخ دارد؛ مثلا، اگر در ضمن عقد بیع شرط شود که با انعقاد عقد بیع زمین، بایع حق استفاده از تراکتور را به خریدار ظرف مدت یک سال از تاریخ انعقاد عقد داشته باشد مشتری با انعقاد عقد حق استفاده از تراکتور را به مدت یک سال پیدا می نماید؛ اما اگر مشخص شود که تراکتور بر اثر پرت شدن از کوه کلا نابود شده و از بین رفته بایع حق فسخ خواهد داشت.

۸. خیار مجلس: مقنن به موجب ماده ۳۹۷ قانون مدنی به طرفین معامله اجازه داده است تا زمانی که در جلسه معامله هستند بیع را فسخ نمایند.

9. خیار حیوان: در صورتی که مورد معامله حیوان زنده معین باشد مشتری سه روز حق فسخ دارد.

۱۰. خیار تأخير ثمن: خیار تأخير ثمن همان گونه که از اسم آن پیداست اختیار برهم زدن معامله توسط بایع به جهت تأخیر در پرداخت ثمن توسط مشتری است مشروط بر اینکه:

انواع خیار فسخ

خیار تأخير ثمن دارای چه شروطی است؟

١. مبيع غبن خارجی یا در حکم آن باشد؛

۲. برای تأدیه ثمن یا تسلیم مبیع تاریخی معین نشده باشد؛

۳. سه روز از عقد بگذرد؛

۴. بایع اقدام به تسلیم مبیع نکرده باشد.

انواع خیار فسخ

۱۱. خیار شرط: یکی از معمول ترین موارد فسخ این خیار می باشد به این مفهوم که در حین عقد شرط می شود که بایع یا مشتری و یا حتی هر دو تا یک مدت معین اختیار برهم زدن معامله را داشته باشند.

جدول خلاصه: انواع خیار فسخ

پرسش و پاسخ متداول

سوال: خیار مجلس چیست و چه زمانی قابل اعمال است؟

خیار مجلس حق فسخ معامله است که در معاملات حضوری و قبل از انقضای مجلس به طرفین داده می‌شود. به محض پراکنده شدن مجلس، این حق از بین می‌رود.

سوال: تفاوت خیار شرط و خیار غبن چیست؟

خیار شرط بر اساس توافق طرفین در قرارداد پیش‌بینی می‌شود، در حالی که خیار غبن زمانی اعمال می‌شود که تفاوت فاحش بین قیمت و ارزش واقعی کالا وجود داشته باشد و نیاز به اثبات غبن فاحش دارد.

سوال: آیا خیار تدلیس و خیار عیب به یک معنا هستند؟

خیر، خیار تدلیس به فریب و نیرنگ در معامله اشاره دارد، در حالی که خیار عیب به وجود عیب پنهان و مهم در کالا یا ملک مورد معامله مربوط می‌شود.

سوال: چه کسی می‌تواند از حق خیار فسخ استفاده کند؟

حق خیار فسخ به طرفین معامله تعلق دارد، مگر اینکه در قرارداد تصریح شده باشد که حق فسخ فقط به یکی از طرفین تعلق می‌گیرد.

نتیجه گیری و سخن نهایی

شناخت انواع خیار فسخ برای هر فردی که در معاملات شرکت می‌کند، ضروری است. آگاهی از شرایط و محدودیت‌های هر نوع خیار، می‌تواند از بروز اختلافات و مشکلات حقوقی جلوگیری کند. مطالعه دقیق قوانین مرتبط با هر نوع خیار فسخ، مهمترین راه برای حفظ حقوق و منافع طرفین در معاملات است. استفاده صحیح از این حق قانونی، به ایجاد تعادل و عدالت در روابط تجاری کمک شایانی خواهد کرد.